۲۳
خرداد
۱۷۰ میلیارد تومان برای حمایت از موتورهای جست‌وجوی ملی!
نهایتا بحث راه‌اندازی موتورهای جستجوی ملی یا به شکل صحیح‌تر بومی نهایتا به آنجا رسیده که مسئولان وزارت ارتباطات، خبر از راه‌اندازی و رونمایی دو نسخه از این موتورهای جستجو در ایام الله دهه فجر داده‌اند؛ موتورهای جستجو با نام‌های «گرگر» و «پارسی جو». آنچه به نظر می‌آید، اینکه ما در صددیم با راه‌اندازی این موتورهای جستجو، چرخ را از نو اختراع کنیم.
به گزارش خرداد و به نقل از تابناک، بحث راه‌اندازی و ساخت موتورهای جستجوی ملی یا بومی، بحثی است که سابقه آن به سال ۸۹ باز‌می‌گردد. همزمان با اوج‌گیری بحث‌های مربوط به راه‌اندازی شبکه ملی اینترنت و اطلاعات، بحث استفاده از موتورهای جستجوی ملی در کنار سیستم عامل ملی و ایمیل ملی مطرح شد که تا به امروز نه خبری از سیستم عامل ملی است و نه ایمیل‌های ملی توانسته‌اند کاربران ایرانی را به خود جلب کنند. حال وزارت ارتباطات، از راه‌اندازی دو موتور جستجوی ملی در دهه فجر خبر می‌دهد.
پس از آنکه واعظی این خبر را سر‌بسته اعلام کرد، برات قنبری، معاون برنامه‌ریزی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته: در حال حاضر بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان برای حمایت از موتورهای جست‌وجو بودجه پیش‌بینی شده که بخشی از این بودجه تا کنون اختصاص یافته و بخش دیگری از آن نیز به مرور زمان به این طرح‌ها تخصیص داده خواهد شد. وی یکی از این موتورهای جستجو را با نام «یا حق» که نسخه سوم موتور جستجوی «پارسی جو» است و دیگری موتور جستجوی جدید «گرگر» ـ GorGor ـ را معرفی کرده است.
آیا موتور جستجوی ملی به سرنوشت ایمیل ملی مبتلا می‌شود
آنچه مشخص است، اینکه در همین چند روز که اخباری بر این مدار منتشر شده، واکنش کاربران ایرانی بیان کننده سرنوشت این موتورهای جستجوست. دلیل این موضوع را باید در تفاوت ماهوی موتورهای جستجوی قدرتمندی مانند گوگل، بینگ و یاهو دانست و ضعف اساسی موتورهای جستجوی بومی یا ملی در سطح جهانی در مقایسه با آن‌ها.
دانستن تاریخچه‌ای از فعالیت موتورهای جستجوی بزرگ و تحولات آن‌ها در یک دهه اخیر به خوبی نشان می‌دهد که چرا ایجاد یک موتور جستجوی ملی اختراع مجدد چرخ است.
صالح یاوری، مدیر عامل پرتو داده تأمین کالوج و عضو انجمن علمی تجارت الکترونیک ایران و متخصص موتورهای جستجو و CEO، در این رابطه به تابناک گفت: نگاهی به عملکرد موتورهای جستجوی قدرتمند همچون گوگل، یاهو و بینگ در طول زمان نشان می‌دهد، طی یک دهه قبل رقابتی شدید بین این سه وجود داشته که به مرور زمان گوگل موفق شده ۸۵ درصد از سهم جستجو‌های اینترنتی در سراسر جهان را به خود اختصاص دهد.
وی ادامه داد: حدود یک دهه پیش، موتورهای جستجوگر از «اسپایدر‌ها» یا عنکبوت‌ها برای دریافت اطلاعات و ایندکس صفحات وب استفاده می‌کردند که این اسپایدر‌ها از طریق لینک‌های موجود در خود وب این کار را صورت می‌دادند. به این ترتیب که یک اسپایدر وارد صفحات وب می‌شد و از طریق لینک‌های موجود، اقدام به ذخیره‌سازی یا کش کردن اطلاعات و کلید واژه‌ها می‌کرد.
یاوری درباره چرایی تفوق گوگل در بین موتورهای جستجو گفت: به مرور زمان، نو‌آوری‌هایی که گوگل در موتور جستجوی خود صورت داد، منجر به آن شد که از سایر رقبای خود پیشی بگیرد. این شرکت الگوریتم جستجوی خود را در زمان بسیار متحول کرده و الگوریتم‌های پاندا، پنگوئن و مرغ مگس خوار ـ که آخرین و پیچیده‌ترین الگوریتم گوگل برای جستجوی اینترنتی است ـ منجر به برتری و قدرت مسلم این موتور جستجو در حال حاضر شده است.
اکنون الگوریتم مرغ مگس‌خوار با تکیه بر جدید‌ترین مطالب و بیشترین بازخورد (بیشترین ماندگاری بر صفحات وب) به یکی از کاربردی‌ترین و پیچیده‌ترین الگوریتم‌های جستجو تبدیل شده است.
یاوری در خصوص ساختار موتورهای جستجوی ملی ایرانی و تفاوت ماهوی آن‌ها با موتورهای جستجوگر قدرتمندی مانند گوگل اشاره کرد: ساختار موتورهای جستجوی ایرانی برگرفته از ساختارهای Open Source است که اغلب برای موتورهای جستجوی تخصصی کاربرد دارد. شاید برای یک فعالیت خاص مثلا جستجوی نام شرکت‌های فعال در حوزه صنعت نفت ایران، این موتورهای جستجوی کارایی خوبی داشته باشند؛ اما تفاوت اساسی با الگوریتم‌های پیشرفته و ویژه‌ای مانند الگوریتم گوگل برای ذخیره‌سازی اطلاعات دارند.
وی ادامه داد: تفاوت اصلی این الگوریتم‌ها در این است که اطلاعات در موتورهای جستجوی تخصصی، صرفا ذخیره می‌شوند و امکان مقایسه وجود ندارد، در صورتی که در موتور جستجوی قدرتمندی مانند گوگل، ذخیره‌سازی اطلاعات همراه با مقایسه آن‌هاست.
وی بیان کرد: راجع به موتورهای جستجوی ایرانی، چند نکته حائز اهمیت است؛ نخست اینکه در توجیه ایجاد این موتورهای جستجو، معمولا به نمونه‌های مشابه همچون موتور جستجوی چینی «بایدو» اشاره می‌شود. باید توجه داشت که موفقیت این موتور جستجو را باید در وضعیت اجتماعی و جمعیتی چین جستجو کرد. این کشور با داشتن یک ششم از جمعیت کره زمین، به دنبال ایجاد یک اینترنت با محدودیت‌های خاص بوده و جمعیت زیاد آن دلیل اصلی موفقیت موتور جستجوی ملی چین است و این به هیچ وجه به معنی قدرتمند بودن الگوریتم بایدو نیست.
نکته دوم از دیدگاه یاوری، دلایل پیشرفت گوگل است. وی می‌گوید: باید پرسید رقابت بین موتورهای جستجو چگونه است و چرا گوگل یکباره موفق به کنار زدن رقبای خود می‌شود؟
راز این موضوع را باید در تلاش شبانه‌روزی گوگل برای بهبود و کارایی الگوریتم جستجوی خود پیدا کرد. مهندسان این شرکت همواره به دنبال راهکارهای جدید برای بهبود موتور جستجوی خود هستند.
یاوری به یک نکته جالب توجه دیگر نیز در این خصوص اشاره می‌کند و می‌گوید: می‌توان هر سه موتور جستجوگر جهانی فعلی یعنی گوگل، بینگ و یاهو را به کتابخانه‌هایی تشبیه کرد که همه اطلاعات لازم را در خود دارند. این حجم از ذخیره سازی اطلاعات، نیازمند سرورهای متعدد و قدرتمند است که اگر ایران بخواهد به پای این موتورهای جستجو برسد، چه بسا لازم است چند جزیره ایرانی را صرفا به مکان سرورهای موتورهای جستجو تبدیل کند.
وی در پایان اشاره می‌کند: ایجاد موتور جستجوی ایرانی، یک اقدام خوب و قابل توجیه است، ولی بهتر است ما به ساخت و تولید موتورهای جستجوی تخصصی روی آوریم.
متخصصان ما با شروع کار از این مبدأ، رفته رفته علم ایجاد موتورهای جستجوگر عمومی را کسب کرده و با ایجاد زیر‌ساخت‌های لازم به سمت موتور جستجوی قوی ملی قدم بر‌می‌داریم. این مسأله نیازمند یک بازه زمانی طولانی است تا روش‌ها و متدهای قوی برای این موضوع ایجاد و ابداع شود.
دلایل دیگر در عدم ضرورت موتور جستجوی ملی
صرف‌نظر از دیدگاه فنی، دلایل دیگری نیز می‌توان در رد توجیه ایجاد موتورهای جستجوی ملی یا بومی آورد؛ اما یکی از مهم‌ترین این مسائل، یکپارچه شدن فضای اینترنت با تکنولوژی‌های جدید است. اگر بخواهیم واضح‌تر این مسأله را توضیح دهیم، می‌توان گفت امروز موتور جستجوی گوگل، تنها یک موتور جستجوگر نیست، بلکه بخشی از نقشه کامل‌تر گوگل برای اینترنت و کاربران است؛ به این معنا که سایر خدمات گوگل از جمله نقشه‌ها، دانشنامه، دستیار صوتی، ایمیل و وب‌سایتی مانند یوتیوب، همگی در کنار این موتور جستجو و با اتکا به آن مشغول فعالیت هستند و موتور جستجوی گوگل، ستون اصلی این شرکت برای پیشبرد سایر اهداف در یکپارچه‌سازی خدمات برای کاربران است.
یا به شکل متعارف‌تر، موتور جستجوی بینگ پایه و ستون فقرات دستیار صوتی مایکروسافت به نام کورتانا است. این امر حاکی از آن است که امروز دیگر صرف ایجاد یک موتور جستجو به معنای موفقیت آن نیست. امکاناتی که موتورهای جستجو برای کاربران در دسترسی به سایر خدمات ایجاد می‌کنند، مقوله‌ای بسیار مهم‌تر و اساسی‌تر از یک جستجوی صرف اینترنتی است.
اما متأسفانه مسئولان کشور به ویژه در وزارت ارتباطات به هیچ وجه به این مسائل توجه نداشته و تنها ایجاد یک موتور جستجو ـ که البته ضعف‌های بسیاری نیز دارد، یعنی کافی است اقدام به یک جستجوی ساده در هر یک از این موتورهای جستجوی ایرانی کرده و نتایج را با جستجو در گوگل مقایسه کنید تا به ضعف‌های ماهوی آن‌ها پی ببرید ـ را برای خود موفقیت می‌دانند. موتورهای جستجویی که متأسفانه نام آن‌ها نیز اقتباسی است.
البته همان گونه که گفته شد، طرح موتور جستجوی ملی، بخشی از طرح کلان‌تر با نام اینترنت ملی است که خود محمود واعظی، وزیر ارتباطات نیز به آن اشاره کرده است؛ اما آنچه مشخص است، اینکه مسئولان در این باره نیز باید شاهد تکرار تجربه ایمیل ملی باشند و این تنها و تنها نتیجه اختراع چرخ در قرن بیست و یک است.
گفتنی است، موتور جستجوی «گرگر» متعلق به دانشگاه امام‌حسین (ع) بوده و با حمایت شورای عالی فضای مجازی راه‌اندازی شده است. این موتور دارای ۱۰۰ میلیون صفحه ایندکس‌شده بوده و در میان سایت‌های ایرانی رتبه ۵۸۷۳۲ را دارد.
همچنین موتور جستجوی «پارسی جو» از سوی دانشگاه یزد با حمایت سازمان فن‌آوری اطلاعات راه‌اندازی شده؛ این موتور دارای ۲۰۰میلیون صفحه ایندکس‌شده و رتبه ۶۴۸ در بین سایت‌های ایرانی است.